در بسیاری از فرهنگ ها وقتی زوجی بچه دار نمی‌شوند حرف و حدیث هایی درباره ناباروری و نازایی مطرح می‌شود و اغلب نیز انگشت اتهام به سوی زن است و او مورد سرزنش قرار می‌گیرد.
 
اما امروزه علم این فرضیه غلط را رد می‌کند چون زن و مرد هر دو در باروری به یک نسبت سهیم اند و اشکالات ناباروری نیز در هر دو ممکن است وجود داشته باشد، اما شکل این اختلالات متفاوت است.
 
در این مبحث می‌خواهیم به مشکلات مردان بپردازیم و ببینیم چرا مردان دچار ناباروری می‌شوند و اصلا چه راه هایی وجود دارد که اسپرم ها کیفیت بالایی پیدا کنند.
 
وقتی نازایی بین زوج ها اتفاق می‌افتد، هر دو نفر باید از نظر پزشکی آزمایش هایی انجام دهند ولی آزمایش مربوط به زنان بسیار گران تر و روند طولانی تری هم دارد.
 
بنابراین پیش از آن که زنان به پزشک مراجعه کنند، لازم است مرد فقط با دادن یک آزمایش اسپرموگرام تمام شبهه ها را از بین ببرد، و سپس زن مراحل مربوط به ناباروری را شروع کند. حال این پرسش مطرح می‌شود که یک اسپرموگرام خوب باید چه خصوصیاتی داشته باشد.
 
این مشخصات طبیعی هستند
 
اسپرموگرام روشی است که در آن مایع سیمن (منی) مرد آنالیز می‌شود یعنی تمام اجزای تشکیل دهنده مایع سیمن، یک به یک مورد بررسی دقیق آزمایشگاهی قرار می‌گیرد.
 
اسپرم ها برای رسیدن به تخمک زن باید راهی طولانی را طی کنند و در این راه لازم است تحرک، قدرت و سلامت کافی داشته باشند تا بتوانند بموقع و سر فرصت خود را به تخمک رسانده و قبل از این که تخمک از بین برود آن را بارور کنند.
 
به همین دلیل داشتن حرکت کافی (سریع و رو به جلو)، تعداد زیاد اسپرم و حجم کافی آن نشانه های خوبی هستند تا شانس باروری را در هر بار نزدیکی بالا ببرند. البته برای داشتن این کیفیت، عوامل دیگری از قبیل میزان PH مایع سیمن، شکل ظاهری اسپرم ها و چند عامل دیگر نیز نیاز است.
 
چگونگی اسپرموگرام
 
این آزمایش را می‌توان در خانه یا آزمایشگاه انجام داد ولی مشکلی که وجود دارد این است که مایع منی ظرف ۳۰ دقیقه باید به آزمایشگاه رسانده شود زیرا تست های آزمایشگاهی هر چه سریع تر باید انجام شود. هر فرد باید این آزمایش را در دو نوبت و به فاصله ۴ هفته انجام دهد تا بتوان قضاوت درستی از باروری به دست آورد.
 
مایع سیمن تحت تاثیر چیست؟
 
عوامل متعددی روی این مایع، کیفیت و کمیت آن تاثیر می‌گذارند؛ ژنتیک، اشکالات موجود در بیضه ها و عوامل محیطی که یک به یک به آنها اشاره خواهد شد.
 
اختلالات ژنتیکی
 
برخی مردان از همان بدو تولد اشکالاتی روی کروموزوم مردانه خود دارند که باعث می‌شود دستگاه تناسلی نتواند بخوبی ایفای نقش کند.
 
این روند در آینده می‌تواند موجب نازایی و بسیاری از مشکلات دیگر شود. اینها ممکن است ژن های معیوبی داشته باشند. البته این ژن ها در اثر عوامل محیطی مانند اشعه هم می‌توانند دچار اختلال شوند.
 
گاه نیز دیده می‌شود تعداد زیادی از اسپرم ها در یک مرد دچار ناهنجاری هستند، مثلا بخشی به نام آکروزوم که در ناحیه سر اسپرم قرار گرفته و باروری با تخمک را میسر می‌سازد به دلایل نامشخصی وجود ندارد یا اسپرم شکلی غیرعادی دارد، سر وجود ندارد یا دو سر وجود دارد؛ همه اینها امکان باروری با تخمک را مختل می‌کند.
 
عوامل محیطی
 
از مهم ترین عوامل محیطی می‌توان به عوامل شغلی اشاره کرد. مردانی که مدت طولانی با آلاینده ها مانند کود شیمیایی یا سموم در تماس هستند، کیفیت اسپرم شان تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
 
برخی از عوامل هم هستند که موجب از بین رفتن اسپرم ها یا مرگ آنها می‌شوند؛ مثلا کسانی که مدت طولانی روی صندلی می‌نشینند یا در حمام های گرم مانند جکوزی قرار می‌گیرند که این موارد حرارت بیضه ها را بالا می‌برد.
 
اسپرم ها در محیطی با دمای حرارت ۳۵ درجه می‌توانند بخوبی فعالیت کنند. به همین دلیل بیضه ها در کیسه بیضه قرار دارند و حرارت این غدد را کنترل می‌کنند.
 
بنابراین توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است بخصوص در نوزادان پسری که متولد می‌شوند باید از وجود بیضه ها درون کیسه اطمینان حاصل کرد برخی از نوزادان پسر دارای نهان بیضگی هستند.
 
والدین حتما باید به این نکته توجه کنند و تا پیش از رسیدن بلوغ این مشکل را با کمک پزشک معالج حل کنند. گرچه در بیشتر موارد به مرور بیضه ها به داخل کیسه نزول پیدا می‌کنند، ولی هر گونه غفلت می‌تواند به نازایی کودک در آینده منجر شود.
 
بیماری ها
 
برخی از بیماری های عفونی در مردان مانند اوریون می‌تواند آینده باروری را به مخاطره اندازد. بنابراین همه بیماری‌های عفونی در کودک لازم است جدی گرفته شود.
 
بیماری بسیار شایع دیگر، بیماری واریکوسل است. در این بیماری عروق بیضه متورم و واریسی شکل می‌شود. این بیماری باعث کاهش حرکت اسپرم و تغییر شکل ظاهری آنها و حتی کاهش تعدادشان می‌شود.
 
واریکوسل قابل اصلاح است. شاید تعداد بسیاری از بیماران نیز از وجود بیماری شان اطلاع نداشته باشند و با ناباروری متوجه موضوع شوند.
 
استعمال مواد مخدر
 
تحقیقات نشان داده مصرف سیگار، الکل و دیگر مواد افیونی مانند حشیش و کوکائین مانع تولید اسپرم می‌شود و حتی در مواقعی اسپرم های ناقص را زیاد می‌کند.
 
مصرف دارو
 
افرادی که به سرطان مبتلا هستند و تحت درمان با داروهای شیمی‌درمانی بوده یا رادیوتراپی می‌شوند نیز ممکن است دچار اختلال در کیفیت اسپرم شوند و دارو هایی مانند سولفاسالازین یا برخی از دارو های ضدقارچ نیز چنین عملکردی دارند ولی اغلب با قطع دارو کیفیت مایع سیمن به حالت اول برمی‌گردد.
 
چه باید کرد؟
 
وقتی زوجی دچار نازایی می‌شوند، اولین قدم مراجعه به پزشک است. بعضی از اختلالات فقط باید از سوی افراد متخصص برطرف شود.
 
اما همیشه شیوه زندگی و عادات غذایی را نباید از نظر دور داشت، چون ورزش، غذا و اصلاح عادات غلط؛ سه رکن اساسی در کیفیت و کمیت اسپرم هستند. اما کدام غذا ها می‌توانند کمیت اسپرم را ارتقا دهند؟
 
خوشمزه و مفید برای مردان
 
مارچوبه: مارچوبه گیاه بسیار مفیدی است که حاوی مقادیر زیادی از فولات، ویتامین K و ویتامین C است، حتی تحقیقات نشان داده مادران بارداری که در طول بارداریشان از این گیاه استفاده می‌کنند، کمتر نوزادانی با ناهنجاری های مادرزادی به دنیا می‌آورند.
 
اما وجود ویتامین C در بیضه ها نقش محافظتی دارد. ویتامین C رادیکال های آزاد را کاهش می‌دهد. همچنین از چسبیدن اسپرم ها به یکدیگر جلوگیری می‌کند.
 
آووکادو: آووکادو میوه ای گرمسیری است، این میوه حاوی مقادیر زیادی ویتامین E، ویتامین B۶ و اسید فولیک است. ویتامین های گفته شده بخصوص ویتامین E باعث افزایش تحرک اسپرم و بالا رفتن قدرت نفوذ آن داخل تخمک می‌شود.
 
موز: موز حاوی ویتامین B۱، ویتامین A و ویتامین C است. همچنین موز حاوی آنزیمی به نام برومولین است که موجب تعدیل هورمون های جنسی مردانه می‌شود.
 
شکلات تیره: شکلات تیره دارای آرژنین هیدروکلراید است و شمار اسپرم ها و میزان مایع منی را دو برابر می‌کند.
 
سیر: سیر ماده غذایی مفیدی است که جریان خون را سرعت می‌بخشد. بهبود جریان خون قدرت و توان اسپرم ها را بالا می‌برد. همچنین موادی مانند سلنیوم و ویتامین B۶ مانع آسیب به اسپرم شده و سطح هورمونی را متعادل می‌کند.
 
گردو: گردو حاوی آرژنین است. این ماده حجم و تعداد اسپرم ها را بالا می‌برد، همچنین حاوی امگا ۳ است که جریان خون را در بیضه ها تسریع می‌کند.
 
این آجیل قدرت آنتی اکسیدانی بالایی دارد و از اسپرم ها محافظت می‌کند. خوردن ۷ عدد گردو در روز سطح کلسترول خون را پایین آورده و ریسک بیماری های قلبی و عروقی را کاهش می‌دهد.
 
مردان از این غذاها دوری کنند
 
مردانی که دچار اختلال در کیفیت اسپرم هستند، بهتر است از خوردن این مواد اجتناب کرده یا میزان آن را به حداقل برسانند:
 
ثابت شده غذاهایی مانند شیرینی جات، قند و شکر، غذاهای فست فودی شامل پیتزا، سوسیس، کالباس، سس، غذاهای سرخ کرده (چیپس، پفک و...)، سیگار و الکل و دیگر مواد مخدر در حرکت و میزان آنها تاثیری منفی می‌گذارد.

نی نی بان